Bảo hiểm xã hội (BHXH) vốn dĩ không xa lạ. Bất cứ ai khi đi làm đều phải đóng BHXH, nhưng không phải ai cũng hiểu đúng về BHXH và các thủ tục liên quan. Vậy chính xác Bảo hiểm xã hội là gì? Hãy cùng Việc Làm 24h khám phá những câu hỏi thường gặp nhất về BHXH ngay bên dưới.
Bảo hiểm xã hội là gì?
Theo khoản 1 Điều 3 Luật BHXH năm 2014, bảo hiểm xã hội được định nghĩa như sau: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”.
Bảo hiểm xã hội gồm 2 loại: BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Trong đó, bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức. Người lao động và người sử dụng lao động bắt buộc phải phải tham gia loại hình bảo hiểm này. Mức đóng bảo hiểm đã được quy định cụ thể dựa trên thu nhập hàng tháng.
Với bảo hiểm xã hội tự nguyện, người dân được quyết định tham gia hay không tham gia. Đồng thời, họ cũng được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình.
Ai phải tham gia BHXH bắt buộc?
Theo Khoản 1, Điều 2, Luật bảo hiểm xã hội quy định về các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc:
- Làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn, hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng, kể cả hợp đồng lao động được ký kết giữa người sử dụng lao động với người đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật về lao động;
- Người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng.
Bên cạnh đó, người lao động và người sử dụng lao động còn phải đóng Bảo hiểm Y tế bắt buộc theo quy định tại Luật Bảo hiểm y tế. Như vậy, nếu đã đi làm và hợp đồng lao động, sẽ phải tham gia BHXH và BHYT bắt buộc.
Mức đóng bảo hiểm xã hội là bao nhiêu?
Căn cứ theo Quyết định 959/QĐ-BHXH ban hành ngày 9/9/2015 và Nghị định số 58/2020/NĐ-CP ban hành ngày 27/5/2020 quy định về quản lý thu BHXH, BHYT, mức đóng bảo hiểm xã hội là 25,5% mức lương tháng làm căn cứ đóng BHXH.
Trong đó, mức lương làm căn cứ đóng BHXH là tiền lương, phụ cấp lương do các bên thỏa thuận trong Hợp đồng lao động theo Điều 90 Luật Lao động 2019. Mức đóng BHXH, BHYT được chia thành nhiều phần. Bạn đóng một phần và công ty nơi bạn đang làm việc đóng một phần theo quy định. Tỷ lệ cụ thể như sau:
- Người lao động đóng 8%.
- Doanh nghiệp đóng 17,5% gồm: 14% vào quỹ hưu trí và tử tuất; 3% vào quỹ ốm đau và thai sản; 0,5% vào quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
Mức đóng BHYT là 4,5% mức lương tháng làm căn cứ đóng BHXH trong đó:
- Người lao động đóng 1,5%.
- Doanh nghiệp đóng 3%.
Ngoài ra, người lao động và doanh nghiệp còn phải đóng:
- Bảo hiểm thất nghiệp bằng 2% mức lương tháng là căn cứ đóng BHXH. Trong đó bạn đóng 1%, công ty đóng 1%.
- Đóng kinh phí công đoàn 2% mức lương tháng là căn cứ đóng BHXH do doanh nghiệp đóng.
- Nếu bạn có tham gia tổ chức công đoàn thì phải đóng thêm 1% đoàn phí.
Làm thế nào để xác định các khoản bảo hiểm dựa vào mức lương?
Hiện Việc Làm 24h có công cụ tính lương gross sang lương net. Ở công cụ này các bạn sẽ dễ dàng biết được số tiền bảo hiểm hàng tháng dựa trên mức lương. Cách thực hiện rất đơn giản, chỉ cần nhập vào số lương và hệ thống sẽ hiển thị kết quả.
Cách tra cứu mã số bảo hiểm xã hội
Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp bạn không nắm rõ thông tin BHXH. Đến lúc cần khai báo thông tin tham gia BHXH để đi làm tại công ty mới, bổ sung giấy tờ tùy thân, khi làm hồ sơ hưởng chế độ BHXH… sẽ rất bối rối.
Cách thức tra cứu mã số bảo hiểm xã hội
Trong trường hợp này, bạn có thể kiểm tra lại sổ BHXH của mình. Hoặc truy cập cổng thông tin điện tử của BHXH Việt Nam để tra cứu nhanh chóng và chính xác.
Tra cứu BHXH qua cổng thông tin điện tử của cơ quan BHXH Việt Nam là cách đơn giản nhất. Với cách này, bạn có thể tra cứu được tất cả các thông tin tham gia BHXH của mình, thậm chí là có thể tra cứu hộ người khác.
Để tra cứu mã số sổ BHXH bằng chứng minh nhân dân bạn thực hiện theo cách sau:
- Bước 1: Truy cập trang web https://baohiemxahoi.gov.vn/ và chọn danh mục “Tra cứu trực tuyến”.
- Bước 2: Tại danh mục “Tra cứu trực tuyến”, bạn hãy bấm chọn “Tra cứu mã số BHXH” và nhập các thông tin cần thiết.
Bạn cần lưu ý nhập chính xác các thông tin như:
- Nhập tỉnh/thành phố của người cần tra cứu mã số BHXH;
- Phải nhập ít nhất 1 trong các thông tin (Số CMND, Ngày sinh, Mã số BHXH) để tra cứu thông tin;
- Họ và tên của người cần tra cứu mã số BHXH.
Ngoài ra, bạn cũng có thể tra cứu sổ BHXH qua ứng dụng VssID để xem các thông tin. Đây là ứng dụng BHXH số trên thiết bị di động của BHXH Việt Nam.
Ngoài mã số BHXH, bạn còn có thể tra cứu miễn phí các thông tin quan trọng như:
- Tra cứu mã số BHXH.
- Công khai thông tin hưởng hỗ trợ theo Nghị quyết số 116/NQ-CP.
- Tra cứu cơ quan bảo hiểm.
- Tra cứu quá trình tham gia BHXH/ tra cứu thời gian đóng bảo hiểm xã hội.
- Tra cứu đơn vị tham gia BHXH
- Tra cứu điểm thu, đại lý thu.
- Tra cứu cơ sở khám chữa bệnh được phép cấp giấy nghỉ việc hưởng BHXH.
- Tra cứu bảo hiểm thất nghiệp.
Cách tính bảo hiểm xã hội 1 lần
Theo quy định tại khoản 1 Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 sửa đổi bởi khoản 1 Điều 219 Bộ luật Lao động năm 2019 và khoản 1 Điều 1 Nghị quyết số 93/2015/QH13, người lao động được rút bảo hiểm xã hội 01 lần khi thuộc một trong các trường hợp sau:
- Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH;
- Lao động nữ là cán bộ, công chức xã hoặc hoạt động không chuyên trách ở cấp xã từ đủ 55 tuổi 08 tháng (năm 2022) mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện;
- Ra nước ngoài để định cư;
- Đang mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế;
- Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, học viên quân đội, công an,… khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu;
- Tham gia BHXH bắt buộc sau 01 năm nghỉ việc hoặc tham gia BHXH tự nguyện sau 01 năm không tiếp tục đóng mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH.
Công thức tính mức hưởng bảo hiểm xã hội là gì?
Số tiền bảo hiểm xã hội 1 lần được tính dựa trên số năm đã đóng BHXH. Cứ mỗi năm làm việc sẽ được tính bằng:
- 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014;
- 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Như vậy, mức hưởng BHXH một lần sẽ là:
Mức hưởng = (1,5 x MLBQ x Thời gian đóng BHXH trước năm 2014) + (2 x MLBQ x Thời gian đóng BHXH sau năm 2014)
Trong đó:
- Thời gian đóng BHXH có tháng lẻ thì từ 01 – 06 tháng được tính là ½ năm, từ 07 – 11 tháng được tính là 01 năm.
- Trường hợp tính đến trước 01/01/2014 nếu thời gian đóng BHXH có tháng lẻ thì những tháng lẻ đó được chuyển sang giai đoạn đóng BHXH từ 01/01/2014 trở đi.
- MLBQ là mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.
- Với người lao động có thời gian đóng BHXH chưa đủ 01 năm, mức hưởng BHXH một lần được tính bằng 22% mức tiền lương tháng đã đóng BHXH, nhưng mức nhận tối đa chỉ bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.
Thủ tục nhận bảo hiểm xã hội 1 lần
Các bước để nhận một lần bảo hiểm xã hội là gì?
Để được rút tiền BHXH một lần, trước hết bạn cần xác định xem mình có thuộc đối tượng được hưởng chế độ này hay không. Nếu đủ điều kiện, bạn cần chuẩn bị một bộ hồ sơ xin rút BHXH một lần và gửi về Cơ quan BHXH quận, huyện mà bạn đang cư trú.
Hồ sơ thủ tục để nhận BHXH một lần bao gồm:
- Sổ BHXH;
- Đơn đề nghị hưởng Trợ cấp BHXH 1 lần (mẫu 14-HSB);
- CMND, sổ hộ khẩu hoặc tạm trú để đối chiếu.
Đối với người ra nước ngoài để định cư có thêm một trong các giấy tờ sau:
- Giấy xác nhận của cơ quan có thẩm quyền về việc thôi quốc tịch Việt Nam;
- Hộ chiếu do nước ngoài cấp;
- Thị thực của cơ quan nước ngoài có thẩm quyền cấp có xác nhận việc cho phép nhập cảnh với lý do định cư ở nước ngoài;
- Giấy tờ xác nhận về việc đang làm thủ tục nhập quốc tịch nước ngoài; giấy tờ xác nhận hoặc thẻ thường trú, cư trú có thời hạn từ 05 năm trở lên của cơ quan nước ngoài có thẩm quyền cấp.
Đối với người lao động đang mắc các bệnh nguy hiểm như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế, ngoài những hồ sơ trên, bạn cần phải chuẩn bị bản sao hồ sơ bệnh án.
Về thời gian giải quyết thủ tục nhận bảo hiểm xã hội một lần, theo khoản 4, điều 110, Luật BHXH 2014 quy định:
“Trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ theo quy định đối với người hưởng lương hưu hoặc trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ theo quy định đối với trường hợp hưởng bảo hiểm xã hội một lần, cơ quan bảo hiểm xã hội có trách nhiệm giải quyết và tổ chức chi trả cho người lao động; trường hợp không giải quyết thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do”.
Tổng đài bảo hiểm xã hội là số nào?
Nhiều người lao động tham gia BHXH nhưng chưa nắm được các quyền lợi cũng như cách thức hưởng các quyền lợi từ chế độ này. Để hiểu rõ hơn, bạn nên liên hệ với số 1900 9068 – hệ thống Tổng đài của BHXH Việt Nam.
Tổng đài 1900 9068 bắt đầu vận hành từ tháng 8 năm 2017 để hỗ trợ người dân và các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp,… Số hotline này giải đáp các vấn đề liên quan đến việc đóng và hưởng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Ngoài ra, bạn có thể gọi điện đến số 024 37899999 (trong giờ hành chính) để được hỗ trợ nếu số hotline đang quá tải.
Đến đây, chắc bạn đã biết được bảo hiểm xã hội là gì và các vấn đề liên quan. Bảo hiểm xã hội đảm bảo cho bạn một nguồn thu nhập khi không còn trong độ tuổi lao động và các chế độ khác như: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất. Vậy nên, bạn hãy cân nhắc thật kỹ trước khi quyết định nhận bảo hiểm xã hội 1 lần.
Mời bạn theo dõi Nghề Nghiệp Việc Làm 24h để cập nhật thêm nhiều thông tin, luật, nghĩa vụ và quyền lợi của người lao động nhé!
