Ở Mỹ, luật liên bang cấm nhân viên chính phủ tuyển dụng thành viên trong gia đình. Các chủ lao động tuyển dụng “con ông cháu cha” vào làm hay thăng tiến cho họ thay vì tuyển lao động khác rất có thể phải trả giá đắt.
Còn ở Trung Quốc, cơ quan chống tham nhũng của nhà nước chính thức có chủ trương chống lại nạn gia đình trị và tham nhũng, nhắm vào vây cánh có quyền lực được cho là kiểm soát các doanh nghiệp chủ chốt. Tuy nhiên, ở Ý hay Tây Ban Nha, được tuyển dụng hoặc thăng chức nhờ quen biết ai đó không hề gây ngạc nhiên và được xem như là “chuyện thường ngày”.
Xã hội dựa vào mối quan hệ?
Valerie Berset-Price, người sáng lập Professional Passport nói rằng: “Nếu bạn có khả năng giới thiệu bạn bè và người nhà, hay thuê họ thì đó là một điều có tính tương hỗ để tồn tại trong một xã hội dựa nhiều vào mối quan hệ”.
Nhưng khi Valerie Berset-Price chuyển sang Hoa Kỳ học kinh doanh, cô cho rằng tuyển dụng con ông cháu cha là tiêu cực, thậm chí là phạm tội hình sự. Cô cũng rất ngạc nhiên khi bạn bè làm việc ở các vị trí cấp cao không muốn giới thiệu các dịch vụ của mình cho cô. “Chính sách công ty của họ loại bỏ tôi khỏi bất kỳ công việc hay dịch vụ gì bởi vì tôi là bạn của người trong công ty”, Valerie Berset-Price nói.
Gia đình trị
Những nước duy trì các mối quan hệ gần gia đình là một phần ăn sâu của văn hóa dân tộc, có khuynh hướng xem tuyển dụng “con ông cháu cha” như là một cách tự nhiên và lý tưởng cho người thân để chăm lo cho nhau và trở nên thành đạt.
Một công việc cũng không bao giờ coi như 100% của bạn. Giống như bạn đang giữ cho nó có một chỗ ấm áp để chờ một thành viên khác trong gia đình. Khi một người thân không có công ăn việc làm thì điều đó là vấn đề chung của cả gia đình.
Mặt tích cực
Cái hay của tuyển dụng “con ông cháu cha” chính là sự kết dính gia đình nuôi dưỡng sự trung thành. Chủ lao động không phải lo lắng về việc người có tài bị các đối thủ cạnh tranh săn lùng. Tuyển dụng cũng dễ dàng hơn, rẻ hơn là phải trải qua những rắc rối của một quá trình nộp đơn ứng tuyển công khai.
Mặt tiêu cực
Tuy nhiên, thực trạng trên cũng gây tổn hại cho nền kinh tế nói chung. Các nhà đầu tư nước ngoài cho rằng tuyển dụng “con ông cháu cha” là vấn đề rất nghiêm trọng khi vận hành một công ty.
Theo một nghiên cứu, nó liên quan đến tham nhũng và có thể làm giảm tuổi thọ tại một quốc gia. Tỷ lệ tử vong ở trẻ em tại những nước có mức tham nhũng nhiều cao hơn khoảng một phần ba so với các nước có tham nhũng ít.
Ở nhiều nơi, bạn thực sự cần phải quen biết ai đó để có được việc làm. Điều này đặc biệt xảy ra nhiều với sinh viên trẻ mới tốt nghiệp không có quan hệ. Người trẻ tuổi có học vấn cao có thể rời đất nước để có được việc làm ở nơi khác. Một số doanh nghiệp dựa vào giới thiệu quen biết cá nhân khi tuyển dụng. Trong khu vực công, một số công việc hầu như là cha truyền con nối.
Nếu điều kiện để tuyển dụng “con ông cháu cha” là vì họ là người nhà thì điều đó ngăn cản những người có kỹ năng tốt hơn tham gia vào thị trường lao động. Điều này là hết sức tai hại cho văn hóa công ty bởi vì bạn đang bỏ lỡ cơ hội cho người có thể mang lại những ý tưởng mới và chuyên môn về công nghệ. Trong một thị trường toàn cầu, bạn phải làm việc với thành phần đa dạng về nhân sự nên bạn sẽ thấy khó khăn nếu tất cả các nhân viên của bạn gần như giống nhau.
Xem ra văn hóa tuyển dụng “con ông cháu cha” không chỉ tồn tại ở Việt Nam. Không biết đến khi nào thì thị trường tuyển dụng mới thôi cái câu “nhất hậu duệ, nhì quan hệ”?
Theo BBC Capital
