Dù tiến hành nghiên cứu luận văn đơn hay công trình nghiên cứu phức tạp, các phương pháp nghiên cứu khoa học là yếu tố đóng vai trò vô cùng quan trọng, quyết định đến chất lượng và giá trị của kết quả nghiên cứu. Do đó, người làm nghiên cứu phải tìm kiếm và áp dụng các phương pháp trong nghiên cứu khoa học đúng đắn, nhằm tiếp cận hiệu quả những vấn đề nghiên cứu phức tạp. Vậy có các phương pháp nghiên cứu khoa học nào? Hãy cùng Nghề Nghiệp Việc Làm 24h khám phá qua bài viết dưới đây nhé!
Nghiên cứu khoa học là gì?
Nghiên cứu khoa học là quá trình thực hiện một chuỗi các hoạt động quan sát, phân tích, khảo sát, nghiên cứu và thu thập dữ liệu, số liệu từ các tài liệu liên quan. Nhờ đó, người làm nghiên cứu suy luận và đưa ra nhận định về tính chất, đặc tính và quy luật hoạt động của các sự vật, hiện tượng cụ thể.
Các phương pháp nghiên cứu khoa học được thực hiện mang tính thực tiễn, nhằm giúp người nghiên cứu phát hiện và khai thác những kiến thức mới phục vụ cho sự tiến bộ của khoa học. Một bài nghiên cứu khoa học có thể tích hợp nhiều phương pháp khác nhau.
Các phương pháp nghiên cứu khoa học cơ bản
1. Phương pháp luận
Phương pháp luận là một trong các phương pháp trong nghiên cứu khoa học được sử dụng phổ biến. Phương pháp luận là hệ thống các luận điểm, nguyên lý và lý luận liên quan đến thế giới quan, được sử dụng như cơ sở và nền tảng cho việc thực hiện nghiên cứu khoa học. Nó là một phương pháp lý luận, dựa vào các lý thuyết đã có sẵn, để chứng minh và hướng dẫn quá trình nghiên cứu.
Phương pháp luận chủ yếu tập trung vào việc xây dựng các phương pháp và kỹ năng ứng dụng, đồng thời định hướng phạm vi và lựa chọn phương pháp thích hợp để giải quyết các vấn đề.
2. Phương pháp thu thập số liệu
Phương pháp thu thập số liệu được áp dụng trong hầu hết các lĩnh vực và bộ môn khoa học. Phương pháp này tìm kiếm, thu nhập, tổng hợp và sử dụng các thông tin, dữ liệu có sẵn từ các nguồn khác nhau để xây dựng lý luận và chứng minh cho các luận điểm trong nghiên cứu. Có nhiều cách thu thập số liệu như tìm kiếm thông tin trong sách, báo, trên internet, tham khảo kết quả của các nghiên cứu khoa học hoặc tiến hành phỏng vấn trực tiếp. Phương pháp phỏng vấn được sử dụng nhiều trong nghiên cứu khoa học, giúp người nghiên cứu tìm hiểu suy nghĩ và hành vi của một nhóm người đối với một vấn đề cụ thể.
Tuy nhiên, trong quá trình thu thập số liệu, người nghiên cứu cần lưu ý các trích dẫn nguồn, tài liệu tham khảo rõ ràng để đảm bảo tính chính xác và minh bạch của dữ liệu thu thập được, đồng thời tránh vi phạm quy tắc đạo đức và bản quyền.
3. Phương pháp nghiên cứu định tính
Phương pháp nghiên cứu định tính là một trong các phương pháp nghiên cứu khoa học phổ biến, đặc biệt là trong lĩnh vực nghiên cứu xã hội. Phương pháp này giúp nhà nghiên cứu hiểu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi con người và các vấn đề xã hội.
4. Phương pháp nghiên cứu định lượng
Phương pháp nghiên cứu định lượng tập trung vào việc đo lường và tổng hợp các kết quả nghiên cứu thông qua con số, số liệu, và các kết quả chính xác thu thập từ quá trình điều tra và khảo sát. Phương pháp này cho phép nhà nghiên cứu sử dụng các phương tiện thu thập và thống kê số liệu cụ thể, đồng thời sử dụng các đại lượng đo lường để kiểm định và xác minh các giả thiết đó. Nhờ đó, tạo ra các dữ liệu định lượng nhằm hỗ trợ kết quả và luận điểm nghiên cứu.
5. Phương pháp toán học
Phương pháp toán học sử dụng logic toán học để xây dựng và chứng minh các luận điểm trong quá trình nghiên cứu. Phương pháp này dựa vào các nguyên tắc toán học, phép tính và thuật toán để tổng hợp, phân tích và tạo ra các kết quả và số liệu cụ thể, chính xác trong quá trình nghiên cứu.
Phương pháp toán học có nhiều ưu điểm như tính logic, dễ hiểu và khả năng chứng minh rõ ràng. Tuy nhiên, phương pháp toán học cũng có một số hạn chế như khả năng ứng dụng chỉ khi có số liệu cụ thể, đặc biệt trong một số trường hợp, phương pháp này có thể không đủ đảm bảo tính chính xác.
Các phương pháp trong nghiên cứu khoa học thực tiễn
1. Phương pháp quan sát
Phương pháp quan sát là phương pháp sử dụng tri giác quan sát và ghi nhận sự kiện, hành vi, hiện tượng diễn ra trong tự nhiên hoặc trong môi trường đã được thiết lập. Phương pháp quan sát này cho phép nhà nghiên cứu quan sát các hành vi và sự kiện diễn ra tự nhiên, đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy của kết quả nghiên cứu. Tuy nhiên, việc quan sát có thể tốn thời gian và nhân lực, đặc biệt đối với những hiện tượng diễn ra trong thời gian dài hoặc không thể dự đoán trước được. Ngoài ra, việc quan sát có thể bị ảnh hưởng bởi sự chủ quan của nhà nghiên cứu và yếu tố môi trường xung quanh.
2. Phương pháp điều tra
Phương pháp điều tra là một các phương pháp nghiên cứu khoa học được sử dụng để tìm hiểu, nghiên cứu, thu thập dữ liệu và đánh giá các khía cạnh về bản chất, quy luật của đối tượng nghiên cứu chi tiết và sâu sắc.
3. Phương pháp thực nghiệm
Phương pháp thực nghiệm dựa trên việc thực hiện các thí nghiệm được thiết lập sẵn, nhằm mục đích xác định mối quan hệ nguyên nhân – kết quả giữa các biến. Người nghiên cứu sẽ tác động vào đối tượng nghiên cứu và kiểm tra các giả định nghiên cứu thông qua quá trình quan sát sự biến đổi của các biến trong điều kiện kiểm soát. Tuy nhiên, việc thực hiện các thí nghiệm có thể tốn kém và phức tạp, đòi hỏi sự chủ động và kiên nhẫn từ nhà nghiên cứu. Ngoài ra, trong một số trường hợp, việc kiểm soát hoàn toàn các biến có thể không khả thi, dẫn đến một số hạn chế trong việc xác định nguyên nhân – kết quả.
4. Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm
Phương pháp nghiên cứu này dựa trên việc thu thập, học tập và tổng hợp từ các thành quả nghiên cứu trước đó để làm nền tảng cho nghiên cứu đang thực hiện. Nhờ đó, nhà nghiên cứu được cung cấp nguồn thông tin hữu ích để cải thiện hiệu quả và đưa ra những quyết định thông minh trong tương lai.
5. Phương pháp chuyên gia
Phương pháp chuyên gia tập trung vào kiến thức và kinh nghiệm của các chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu cụ thể. Người nghiên cứu có thể tham khảo, hỏi ý kiến, phỏng vấn, tham gia thảo luận với những người có kiến thức sâu sắc và kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực nghiên cứu. Từ đó đưa ra những kết luận, đánh giá và nhận định mở rộng hơn về vấn đề nghiên cứu.
Các phương pháp nghiên cứu khoa học lý thuyết
1. Phương pháp quy nạp và diễn dịch
Quy nạp là quá trình đi từ các dữ liệu cụ thể, thông tin chi tiết để rút ra các khái niệm, lý thuyết, hoặc nguyên tắc tổng quát hơn. Diễn dịch là quá trình giải thích thông tin đã thu thập được. Thông qua diễn dịch, nhà nghiên cứu tìm hiểu sự vật hiện tượng từ nhiều góc độ khác nhau, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đưa ra giải thích về ý nghĩa, nguyên nhân, hoặc hậu quả.
2. Phương pháp phân tích và tổng hợp
Phương pháp phân tích và tổng hợp là quá trình nghiên cứu và xử lý dữ liệu nhằm hiểu rõ, phân tích và tóm tắt thông tin từ các nguồn khác nhau để đưa ra các kết luận và nhận định có giá trị đến mục tiêu nghiên cứu. Phương pháp này giúp nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa các biến, đồng thời tổng kết và trình bày các kết quả mạch lạc và dễ hiểu.
3. Phương pháp phân loại và hệ thống
Phương pháp phân loại và hệ thống là phương pháp phân chia, sắp xếp các đối tượng, dữ liệu hoặc thông tin vào các nhóm có cùng đặc điểm, thuộc tính hay sự tương đồng nhất định. Phương pháp này giúp người nghiên cứu tổ chức thông tin trật tự và hiểu rõ cấu trúc của dữ liệu để dễ dàng nghiên cứu, phân tích và hiểu sâu hơn về các đối tượng hay hiện tượng nghiên cứu.
4. Phương pháp cách thức hóa
Phương pháp cách thức hóa được sử dụng trong trường hợp đối tượng nghiên cứu quá lớn, người nghiên cứu không thể tiếp cận trực tiếp để tiến hành nghiên cứu. Phương pháp này giúp xác định các yếu tố quan trọng cần đo lường, sau đó xây dựng các mô hình có đặc tính tương tự để nghiên cứu và phân tích.
5. Phương pháp giả thuyết
Khi thực hiện phương pháp giả thuyết, người nghiên cứu xác định vấn đề cần nghiên cứu và đưa ra những giả định có thể đúng hoặc sai về mối quan hệ giữa các biến liên quan đến vấn đề đó. Người nghiên cứu tiến hành phân tích, chứng minh hoặc bác bỏ, phản biện các giả định đã đưa ra.
6. Phương pháp lịch sử
Phương pháp lịch sử được sử dụng phổ biến trong đề tài nghiên cứu khoa học xã hội, dựa trên việc nghiên cứu quá trình hình thành và phát triển của đối tượng nghiên cứu. Nhà nghiên cứu thu thập và phân tích các nguồn tư liệu lịch sử để xây dựng các diễn giải khoa học về quá khứ. Đồng thời cung cấp cơ sở đánh giá xu hướng, quy luật và tương quan xã hội và văn hóa trong thời gian.
7. Phương pháp logic
Phương pháp logic là một trong các phương pháp nghiên cứu khoa học được sử dụng dựa trên các quy tắc và nguyên lý logic để suy luận, đưa ra các kết luận dựa trên thông tin đã có. Nhờ vào phương pháp logic, các nhà nghiên cứu có thể đi từ các lập luận cơ bản đến phức tạp để giải quyết những vấn đề phức tạp trong lĩnh vực nghiên cứu. Phương pháp logic thường kết hợp cùng phương pháp lịch sử để đảm bảo tính logic và hợp lệ của các quan điểm và tuyên bố trong nghiên cứu.
Các phương pháp nghiên cứu khoa học trong luận văn
Trong nghiên cứu khoa học, không có một quy định cứng nhắc nào về việc được hoặc không được sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học trong luận văn. Việc lựa chọn phương pháp nghiên cứu phù hợp hoàn toàn phụ thuộc vào đặc điểm của đối tượng nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu và yêu cầu của đề tài nghiên cứu. Do đó, người nghiên cứu có quyền và trách nhiệm lựa chọn phương pháp nghiên cứu phù hợp nhất để đạt được kết quả tốt nhất.
Tuy nhiên, trong quá trình lựa chọn phương pháp nghiên cứu, người nghiên cứu cần lưu ý các yếu tố như tính khả thi, độ tin cậy và tính toàn vẹn của dữ liệu thu thập được.
Ý nghĩa của nghiên cứu khoa học
Nghiên cứu khoa học nói chung và các phương pháp nghiên cứu khoa học có tầm ảnh hưởng rất lớn đối với xã hội và nhân loại.
- Mở rộng kiến thức và hiểu biết về thế giới xung quanh.
- Giải quyết vấn đề phức tạp và thách thức toàn cầu, từ việc tìm ra giải pháp cho các bệnh tật, phát triển năng lượng tái tạo, giải quyết vấn đề môi trường, đến cải thiện chất lượng cuộc sống,…
- Động lực chính cho sự phát triển của công nghệ. Nhờ vào nghiên cứu khoa học, chúng ta có thể tạo ra các phát minh mới, phát triển công nghệ tiên tiến, và cải tiến các sản phẩm và dịch vụ hiện có.
- Đóng góp quan trọng vào tiến bộ xã hội, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện sức khỏe và giáo dục, tạo ra công việc mới.
- Khơi dậy tò mò, tìm tòi và nghiên cứu, giúp con người khám phá những bí ẩn của vũ trụ và tự nhiên.
- Xây dựng cơ sở lý luận cho các lĩnh vực khoa học khác nhau. Đồng thời, giúp định hình những quy tắc và nguyên lý cơ bản để hiểu và giải thích các hiện tượng trong tự nhiên và xã hội.
Kết luận
Để đạt được những kết quả đáng tin cậy và có giá trị, người nghiên cứu cần áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học phù hợp trong mỗi bài nghiên cứu. Hy vọng những thông tin hữu ích mà Vieclam24h.vn vừa chia sẻ trên đã giúp các bạn ứng dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học trong luận văn, bài nghiên cứu, báo cáo,… thành công.
Bên cạnh đó, Vieclam24h.vn cung cấp công cụ tạo CV online với hàng trăm mẫu CV hoàn toàn miễn phí. Ngoài nội dung đúng chuẩn dựa theo vị trí công việc và lĩnh vực ứng tuyển, các bạn có thể thỏa sức sáng tạo CV cá nhân với chức năng tùy chỉnh màu sắc, nội dung, bố cục,… để tìm việc nhanh chóng tại môi trường làm việc mơ ước.
Xem thêm: RACI là gì? Mô hình RACI có vai trò như thế nào trong quản lý nhân sự?
