Với sự bùng nổ của mạng xã hội và thông tin trực tuyến, khả năng phân tích và đánh giá đúng sai của thông tin trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Để trở thành người tiếp nhận thông tin thông minh, chúng ta cần phải trang bị cho mình khả năng phân tích, tư duy phản biện và nhận biết các dấu hiệu ngụy biện phổ biến. Vậy ngụy biện là gì? Làm sao để không bị “dắt mũi” bởi những lời ngụy biện? Hãy cùng Nghề Nghiệp Việc Làm 24h tìm hiểu ngay trong bài viết nhé!
Ngụy biện là gì?
Ngụy biện được hiểu đơn giản là lời nói cố ý không tuân theo các nguyên tắc logic hoặc sự thật để lập luận khiến quan điểm trở nên thuyết phục hơn. Ngụy biện thường sử dụng nhằm mục đích đánh lạc hướng, bóp méo sự thật để dẫn dắt người nghe hoặc độc giả tin vào những thông tin, quan niệm đang được trình bày.
Xem thêm: Phương pháp rèn luyện kỹ năng đàm phán từ A-Z hiệu quả tăng tính thuyết phục
9 loại ngụy biện thường gặp trong cuộc sống
Có nhiều loại ngụy biện thường gặp trong cuộc sống, mỗi loại tập trung vào việc sử dụng các kỹ thuật khác nhau để làm cho lập luận trở nên hấp dẫn hơn mà không nhất thiết phải tuân theo nguyên tắc logic hoặc sự thật. Dưới đây là một số loại ngụy biện phổ biến thường gặp trong cuộc sống:
Ngụy biện đánh lạc hướng (Red Herring): Người nói sẽ cố gắng lạc hướng cuộc thảo luận bằng cách đưa ra một thông tin không liên quan hoặc không quan trọng để dẫn dắt người nghe hoặc độc giả ra khỏi chủ đề chính. Mục đích của ngụy biện này thường là để tạo ra sự nhiễu loạn và tránh tranh luận trực tiếp chủ đề đang đề cập.
Ngụy biện “bạn cũng vậy” (Ad Hominem Tu Quoque): Ngụy biện “bạn cũng vậy” còn được gọi là ngụy biện phản biện, đây là một loại ngụy biện người nói cố gắng bác bỏ hoặc phản đối một quan điểm bằng cách chỉ ra rằng người khác cũng có hành động hoặc quan điểm tương tự, mà không đưa ra bằng chứng hay lập luận hợp lý để chứng minh rằng quan điểm của mình là đúng.
Ngụy biện dựa vào tình cảm (Appeal to Emotion): Ngụy biện dựa vào tình cảm là một loại ngụy biện mà người nói cố gắng thuyết phục bằng cách tác động vào cảm xúc của người nghe hoặc độc giả thay vì dựa vào lập luận logic hoặc dữ liệu thực tế. Trong loại ngụy biện này, người nói thường sử dụng từ ngữ hoặc tình huống tạo ra cảm xúc mạnh để làm cho người nghe cảm thấy đồng tình hoặc đồng cảm với ý kiến của họ.
Ngụy biện dùng ngôn ngữ tích cực/ tiêu cực (Loaded Language/Fallacy of Pathos): Ngụy biện dùng ngôn ngữ tích cực/tiêu cực (Loaded Language/Fallacy of Pathos) là một loại ngụy biện trong đó người nói sử dụng từ ngữ có tính cảm xúc mạnh để tạo ra ảnh hưởng đối với người nghe hoặc độc giả. Loại ngụy biện này thường sử dụng các từ, cụm từ hoặc biểu đạt tích cực hoặc tiêu cực để tạo ra một cảm xúc mạnh mẽ, thay vì dựa vào lập luận logic hoặc dữ liệu thực tế. Ngụy biện dùng ngôn ngữ tích cực/tiêu cực có thể làm cho người nghe cảm thấy đây là một quan điểm luôn đúng, cấp bách mà không cần phải xem xét logic hoặc dữ liệu thực tế.
Ngụy biện dùng ví dụ cá nhân (Anecdotal Fallacy): Đây là một loại ngụy biện trong đó người nói sử dụng một ví dụ cụ thể hoặc trường hợp cá nhân để chứng minh một quan điểm, mà không dựa vào dữ liệu thống kê hay chứng cứ khách quan. Trong ngụy biện này, một trường hợp cụ thể được đưa ra như một lý do để ủng hộ chứng minh cho cả quan điểm đang trình bày là đúng.
Ngụy biện lập luận vòng vo (Circular Reasoning): Ngụy biện lập luận vòng vo là một loại ngụy biện trong đó người nói sử dụng quan điểm cần chứng minh là một phần của lập luận để chứng minh nó. Điều này không cung cấp thêm thông tin hoặc dẫn chứng mới, chỉ đơn giản là lặp lại quan điểm cần chứng minh.
Ngụy biện lấy ví dụ cụ thể làm quy tắc (Hasty Generalization): Đây là một loại ngụy biện trong đó người nói đưa ra một kết luận tổng quát dựa trên một số lượng nhỏ các ví dụ cá nhân hoặc trường hợp cụ thể, mà không có đủ dữ liệu hoặc dẫn chứng thống kê để hỗ trợ kết luận đó. Điều này dẫn đến việc rút ra quy tắc chung quá sớm mà có thể không đúng với tất cả các trường hợp.
Ngụy biện sử dụng tình huống giả thuyết (Thought Experiment): Người ngụy biện sẽ sử dụng một tình huống tưởng tượng để chứng minh, thuyết phục hoặc bác bỏ một quan điểm, mà không cung cấp thêm các chứng cứ hoặc dẫn chứng thực tế để hỗ trợ lập luận của mình. Loại ngụy biện này thường dựa vào việc tạo ra một tình huống cụ thể và sau đó rút ra kết luận mà không cần phải chứng minh tính thích hợp của tình huống đó trong thực tế.
Ngụy biện đa số thắng thiểu số (Argumentum ad Populum): Đây là một loại ngụy biện mà người nói đưa ra một quan điểm hoặc lập luận dựa trên việc rằng đa số người tin vào điều đó. Ngụy biện này thường sử dụng quy luật số đông để thuyết phục, bất chấp tính logic hoặc thực tế của vấn đề. Một số người thường mắc phải ngụy biện này vì họ cảm thấy an toàn và thoải mái khi chọn cách tin vào đám đông.
Tác hại của ngụy biện là gì?
Ngụy biện không chỉ gây hiểu lầm, mất lòng tin ở người nghe mà còn có thể ảnh hưởng đến khả năng đánh giá và khả năng tư duy của người sử dụng. Dưới đây là một số tác hại phổ biến của ngụy biện:
Lừa dối và truyền đạt thông tin sai lệch: Khi sử dụng ngụy biện để làm cho lập luận trở nên thuyết phục hơn mà không tuân theo nguyên tắc logic hoặc sự thật, thông tin được truyền tải có thể bị bóp méo hoặc thậm chí là sai lệch hoàn toàn. Điều này có thể dẫn đến sự hiểu lầm từ phía người nghe hoặc người đọc.
Mất lòng tin: Sử dụng ngụy biện có thể làm mờ đi các lỗ hổng trong lập luận, tuy nhiên đối với những người nghe, độc giả tinh tế và có kiến thức sâu rộng sẽ dễ dàng phát hiện các lỗi ngụy biện từ bạn. Khi người ta nhận ra rằng họ đã bị lừa dối bằng các kỹ thuật ngụy biện, họ có thể trở nên hoài nghi và khó tin tưởng vào thông tin và những nguồn tin mới. Điều này gây ra tình trạng hoang mang và lo lắng trong việc đánh giá thông tin.
Ảnh hưởng khả năng đánh giá và tư duy phản biện: Nếu lạm dụng ngụy biện thường xuyên sẽ hình thành thói quen khiến bản thân không nhận biết được quan niệm mình đang nói là đúng hay sai. Điều này sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng đánh giá, tư duy, logic và kiến thức của chính bạn.
Cách đối phó với ngụy biện
Đối phó với ngụy biện đòi hỏi khả năng nhận biết và phân tích thông tin. Dưới đây là một số cách hiệu quả giúp bạn đối phó với những lời ngụy biện:
Nâng cao kiến thức về logic và lập luận: Hiểu rõ các nguyên tắc cơ bản của logic giúp bạn nhận ra những lỗ hổng trong lập luận của người khác. Học cách nhận biết các dạng ngụy biện phổ biến để phát hiện và đối phó kịp thời và không bị dắt mũi bởi những lời ngụy biện.
Kiểm tra nguồn thông tin: Kiểm tra nguồn thông tin là một phần quan trọng của việc xác minh tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin mà bạn gặp phải. Điều này có thể giúp bạn tránh rơi vào các lời ngụy biện, tin tức giả mạo hoặc thông tin sai lệch.
Phản bác lập luận: Học cách phản bác các lập luận không logic ngay lập tức bằng cách sử dụng tư duy phản biện. Hỏi những câu hỏi căn bản như “Làm thế nào họ đến được đến kết luận đó?” hoặc “Có dữ liệu gì hỗ trợ cho lập luận này?”. Điều này giúp bạn dễ dàng xác định điểm yếu trong lập luận của người khác và đưa ra lập luận hợp lý để phản đối, tránh rơi vào bẫy của lừa đảo bởi những lời ngụy biện.
Duy trì tinh thần cảnh giác: Đừng bao giờ tin tưởng mù quáng vào thông tin. Hãy luôn giữ tinh thần cảnh giác và tự hỏi liệu có bất kỳ mục đích hay lợi ích nào ẩn sau thông tin đó.
Kiểm tra động cơ: Xem xét mục đích của người truyền tải thông tin. Có thể họ đang cố gắng thuyết phục bạn để mua sản phẩm, ủng hộ quan điểm hoặc đạt được mục tiêu cá nhân hay không?
Tìm kiếm nguồn tin đa dạng: Khám phá các nguồn tin đa dạng để có cái nhìn tổng quan hơn về vấn đề. Điều này giúp tránh việc rơi vào bẫy của ngụy biện thông tin một chiều.
Học cách quản lý cảm xúc: Ngụy biện thường sử dụng cảm xúc để làm mờ logic. Hãy học cách duy trì tâm lý bình tĩnh và không để cảm xúc chi phối quá mức trong quá trình đánh giá và tiếp nhận thông tin.
Xem thêm: Kiểm soát cảm xúc: Làm gì để không nổi điên nơi công sở?
Kết luận
Việc Làm 24h hy vọng rằng những thông tin chia sẻ ở bài viết trên trên đã giúp bạn nắm vững hơn về khái niệm ngụy biện là gì, các loại ngụy biện phổ biến. Để tránh rơi vào các lỗ hổng trong lập luận, chúng ta cần rèn luyện khả năng phân tích, suy luận và đánh giá thông tin một cách độc lập. Điều này sẽ giúp chúng ta phát hiện và bác bỏ những lập luận ngụy biện của người khác một cách hiệu quả. Hãy tiếp tục theo dõi Nghề Nghiệp Việc Làm 24h để khám phá thêm nhiều kiến thức nghề nghiệp bổ ích cùng các cơ hội làm việc hấp dẫn, uy tín nhé!
