Ponzi là một thuật ngữ nổi tiếng trong giới tài chính. Đặc biệt hơn, sự nổi tiếng này không đến từ những cơ hội đầu tư tốt hay lợi nhuận vững bền mà là sự nở rộ của nhiều vụ lừa đảo. Mặc cho những cảnh báo từ truyền thông nhưng không ít người vẫn mắc bẫy Ponzi. Vậy Ponzi là gì, cách thức hoạt động ra sao và làm thế nào để bảo vệ bản thân khỏi mô hình lừa đảo Ponzi? Hãy cùng Nghề Nghiệp Việc Làm 24h tìm hiểu ở bài viết sau đây.
Mô hình Ponzi là gì?
Ponzi là một mô hình lừa đảo tài chính và còn được gọi với cái tên đa cấp Ponzi. Mô hình này hoạt động dựa trên các nguyên tắc sau:
1. Hứa hẹn lợi nhuận cao ngất ngưởng
Trong kế hoạch Ponzi, người sáng lập thường đưa ra mức lợi nhuận vượt trội, thường là cực kỳ cao so với các cơ hội đầu tư thông thường. Hứa hẹn lợi nhuận chính là cám dỗ lớn nhất đối với nhà đầu tư.
2. Thu hút nhà đầu tư
Người sáng lập Ponzi sẽ tìm kiếm các nhà đầu tư mới thông qua mạng lưới mối quan hệ hoặc quảng cáo trực tiếp. Sau đó sử dụng những lời hứa lợi nhuận để thu hút các nhà đầu tư mới tham gia vào chương trình.
3. Sử dụng tiền của người mới để trả lãi cho người cũ
Khi nhà đầu tư mới gia nhập, họ sẽ đầu tư tiền của họ vào chương trình. Thay vì thực sự đầu tư tiền này để tạo ra lợi nhuận, người sáng lập Ponzi sẽ sử dụng tiền này để trả lãi cho các nhà đầu tư cũ. Điều này tạo ra sự linh hoạt trong việc trả lãi và làm cho các nhà đầu tư cũ tin rằng họ đang kiếm được lợi nhuận thực tế. Do đó tạo ra một vòng xoay mà trong đó người sáng lập Ponzi phải liên tục tìm kiếm nhà đầu tư mới để duy trì hệ thống.
Vấn đề quan trọng là vòng xoay này không thể duy trì vĩnh viễn, vì sẽ đến một thời điểm nào đó không có đủ tiền từ các nhà đầu tư mới để trả lãi cho các nhà đầu tư cũ. Khi điều này xảy ra, hệ thống Ponzi thường sụp đổ, và những người tham gia muộn nhất thường là những người mất nhiều tiền nhất.
Nguồn gốc của mô hình Ponzi là gì?
Mô hình Ponzi được đặt tên theo Charles Ponzi, người nổi tiếng với vụ lừa đảo tài chính lớn vào những năm 1920. Khi đó, Charles Ponzi tạo ra Công ty Tiền tệ Quốc tế (Securities Exchange Company) và hứa rằng nhà đầu tư sẽ nhận được lợi nhuận rất cao trong một thời gian ngắn. Nhưng thực tế, Ponzi chỉ đơn giản chuyển tiền từ nhà đầu tư mới đến những người đầu tiên tham gia. Vụ lừa đảo này cuối cùng đã sụp đổ khi Ponzi không thể duy trì việc trả lãi cho tất cả các nhà đầu tư và bị bắt giữ.
Sau vụ lừa đảo của Charles Ponzi, nhiều trường hợp khác đã xảy ra trên khắp thế giới. Một trong những vụ lừa đảo nổi tiếng nhất là của Bernie Madoff, một người quản lý đầu tư nổi tiếng tại Hoa Kỳ. Madoff đã thực hiện một mô hình Ponzi khổng lồ và lừa đảo hàng tỷ đô la từ hàng nghìn nhà đầu tư trước khi bị bắt vào năm 2008.
Lý do khiến nhiều người bị “lùa” vào mô hình Ponzi là gì?
Nhà đầu tư dễ mắc lừa vào mô hình Ponzi vì mô hình này được xây dựng tinh vi đánh vào tâm lý của con người. Dưới đây là một số lý do tại sao nhà đầu tư có thể dễ mắc lừa vào mô hình Ponzi:
1. Lời hứa lợi nhuận hấp dẫn
Đây chính là cách “thao túng tâm lý” nhà đầu tư chủ yếu của kế hoạch Ponzi. Cơ hội kiếm nhiều tiền nhanh chóng chính là điều mà nhiều người khao khát.
Ngoài ra, mô hình Ponzi thường hướng đến những người gặp khó khăn tài chính. Vì họ hy vọng rằng cơ hội đầu tư này sẽ giúp họ cải thiện tình hình tài chính nhanh chóng nên sẽ dễ bị mắc lừa hơn.
2. Áp lực từ bạn bè và gia đình
Nhà đầu tư có thể bị áp lực từ người thân hoặc bạn bè đã tham gia chương trình và đang kiếm tiền từ đó. Áp lực này có thể khiến họ đầu tư để không bị bỏ lại phía sau.
3. Sự tin tưởng vào người giới thiệu
Nếu một người bạn biết rõ giới thiệu cơ hội đầu tư Ponzi, bạn có thể dễ dàng tin tưởng họ và tham gia mà không kiểm tra tính hợp pháp của mô hình này.
4. Tâm lý bị mất cơ hội
Ponzi thường đặt áp lực lên nhà đầu tư bằng cách tạo ra sự cạnh tranh giữa những người tham gia. Họ coi việc đầu tư ngay lập tức là cơ hội hiếm có, không thể bỏ lỡ nên càng dễ bị mắc lừa hơn.
Xem thêm: FOMO là gì? Dấu hiệu và bí kíp vượt qua FOMO chốn công sở
5. Thiếu kiến thức tài chính
Một số người có ít kiến thức về tài chính, đầu tư hoặc chưa hiểu cách hoạt động của mô hình Ponzi. Điều này làm cho họ trở nên dễ dàng mắc lừa khi không thể đánh giá tính hợp pháp và bền vững của cơ hội đầu tư.
6. Áp lực từ đám đông
Khi thấy nhiều người tham gia một chương trình đầu tư, những người khác có xu hướng theo đuổi để không bị “bỏ lại phía sau.” Điều này dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng của mô hình Ponzi.
Xem thêm: Hiệu ứng tâm lý đám đông là gì? Nguồn sức mạnh tích cực hay con dao hai lưỡi?
7. Thủ thuật tâm lý
Các người sáng lập Ponzi thường sử dụng các thủ thuật tâm lý như tạo ra sự tin tưởng với nhà đầu tư. Họ thường xây dựng thương hiệu cá nhân, tạo ra cảm giác của “sự kỳ diệu” xung quanh cơ hội đầu tư của họ.
Xem thêm: Ngụy biện là gì? Làm sao để không bị dắt mũi bởi những lời ngụy biện?
Dấu hiệu cảnh báo về mô hình Ponzi là gì?
Bạn có thể xác định một cơ hội đầu tư bất kỳ là kế hoạch Ponzi thông qua một số dấu hiệu quan trọng sau:
– Lợi nhuận không thể tin được.
– Thiếu minh bạch: Ponzi thường không cung cấp thông tin minh bạch về cách họ tạo ra lợi nhuận hoặc hoạt động của họ.
– Thiếu giấy tờ và quyết định của cơ quan quản lý tài chính: một chương trình đầu tư hợp pháp thường phải có giấy tờ phù hợp và được chấp thuận bởi cơ quan quản lý tài chính. Nếu không có giấy tờ pháp lý thì đây là một dấu hiệu cảnh báo rõ ràng.
– Áp lực để đầu tư ngay lập tức: Ponzi thường đặt áp lực lên nhà đầu tư để đầu tư ngay lập tức với lời hứa rằng cơ hội có thể biến mất nếu họ không đầu tư ngay bây giờ. Đây là một thủ thuật tâm lý để thúc đẩy người mới đưa tiền đầu tư mà chưa kịp suy nghĩ kỹ càng.
– Thưởng hậu hĩnh cho những người giới thiệu: điều này sẽ khuyến khích các nhà đầu tư trước đó tìm thêm nhiều người mới tham gia hơn. Nếu bạn thấy một chương trình tập trung nhiều vào việc giới thiệu bạn bè đây là một dấu hiệu cảnh báo của mô hình Ponzi.
– Hủy bỏ hoặc trì hoãn rút tiền: mô hình này thường khó khăn trong việc trả tiền cho nhà đầu tư khi họ muốn rút tiền hoặc thậm chí có thể hủy bỏ các yêu cầu rút tiền.
Xem thêm: Cảnh báo: Đa cấp là gì? Những dấu hiệu đa cấp lừa đảo bạn cần cẩn thận
Cách để tránh bị mắc lừa bởi mô hình Ponzi là gì?
Để tránh bị mắc bẫy Ponzi hoặc các lừa đảo tài chính tương tự, bạn có thể thực hiện các biện pháp cảnh giác sau đây:
– Nghiên cứu kỹ càng về công ty, cơ hội đầu tư, tính hợp pháp, giấy tờ pháp lý trước khi đầu tư.
– Kiểm tra tính minh bạch và thông tin chi tiết về cách chương trình hoạt động và tạo ra lợi nhuận.
– Đánh giá mức lợi nhuận có hợp lý hay chênh lệch nhiều so với các cơ hội đầu tư khác hay không. Nếu lợi nhuận hứa hẹn quá lớn, đặc biệt là trong một thời gian ngắn, hãy cảnh giác.
– Tỉnh táo trước những lời mời tham gia đầu tư.
– Đưa ra quyết định dựa vào cơ sở rõ ràng, không nên dựa vào sự tin tưởng hay sức ảnh hưởng của người khác.
Cuối cùng hãy nhớ rằng bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân của mô hình Ponzi nếu không có sự cảnh giác và hiểu biết rõ ràng. Do đó, trước khi quyết định tham gia đầu tư, cần tìm hiểu thật kỹ càng cũng như tham khảo ý kiến của những người có chuyên môn, kinh nghiệm về tài chính. Trên đây là những thông tin về Ponzi là gì, hy vọng bạn đọc đã hiểu hơn về cách thức hoạt động của mô hình này. Để tìm việc làm mới trong lĩnh vực tài chính, kinh doanh, đừng quên truy cập Việc Làm 24h ngay nhé!
Xem thêm: Chỉ số linh hồn là gì? Cách tính và ý nghĩa 22 chỉ số linh hồn
