Tuỳ theo quy mô công ty, vị trí công việc mà từng doanh nghiệp có hình thức trả lương khác nhau. Cùng Nghề Nghiệp Việc Làm 24h tìm hiểu kỹ hơn về các hình thức trả lương phổ biến cũng như ưu nhược điểm của các hình thức trả lương qua bài viết sau.
Các hình thức trả lương – quy định của pháp luật
Điều 94 trong Luật Lao động 2012, Pháp luật quy định về hình thức trả lương như sau:
- Người sử dụng lao động (SDLĐ) có quyền chọn hình thức trả lương dựa theo thời gian, theo khoán hoặc sản phẩm. Hình thức trả lương cần được duy trì trong một thời gian nhất định. Trong trường hợp thay đổi hình thức trả lương, người SDLĐ cần thông báo cho người lao động (NLĐ) trước tối thiểu 10 ngày.
- Hình thức trả lương là bằng tiền mặt hoặc thông qua tài khoản cá nhân của NLĐ mở tại ngân hàng. Nếu trả lương qua tài khoản ngân hàng, người SDLĐ cần thỏa thuận với NLĐ về mức phí liên quan tới mở và duy trì tài khoản.
Cũng trong Bộ Luật Lao động 2012, Điều 96 còn quy định về nguyên tắc trả lương:
- Người lao động được trả lương đầy đủ, trực tiếp và đúng thời hạn.
- Trong trường hợp đặc biệt không thể trả lương đúng hạn, người SDLĐ không được trả chậm quá 01 tháng và phải trả thêm cho NLĐ khoản tiền ít nhất bằng lãi suất huy động tiền gửi do ngân hàng nhà nước công bố ở thời điểm trả lương.
Các hình thức trả lương trong doanh nghiệp
Trả theo kết quả công việc
Đây là cách trả lương dựa trên mức độ NLĐ hoàn thành công việc. Người SDLĐ có thể lựa chọn cách trả lương theo kết quả như sau:
- Theo hệ số hoàn thành (theo năng suất công việc): hệ số hoàn thành hoặc mức năng suất này được liệt kê với tiêu chí cụ thể, chi tiết theo từng phòng ban, từng loại hình công việc.
- Trả kết hợp lương cứng (mức lương cố định hàng tháng, theo thang lương, bảng lương) và lương mềm (lương theo hiệu quả công việc, theo năng suất).
Ưu điểm
Đây là cách trả lương có ưu điểm là vừa mang tới động lực cho NLĐ, vừa có căn cứ để NLĐ yên tâm làm việc với khoản lương cứng để đóng BHYT, BHXH…
Hạn chế
Để sử dụng phương pháp trả lương này, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả công việc chính xác cũng như có chế độ đào tạo chuyên sâu về tiền lương – lao động nhằm đảm bảo công bằng.
Trả lương theo loại hình công việc
Đây là phương pháp thực hiện trả lương dựa theo tầm quan trọng của từng vị trí công việc trong doanh nghiệp.
Cách trả lương này được xây dựng qua hệ thống chức vị, chức danh trong công việc, dựa trên so sánh với tiền lương thị trường và thông tin định kỳ về tiền lương của các ngành nghề tương tự.
Để thực hiện cách trả lương này, doanh nghiệp cần thực hiện theo trình tự:
- Liệt kê chức danh công việc và mô tả công việc thực tế dựa trên giá trị công việc.
- Đánh giá độ phức tạp, yêu cầu và giá trị công việc:
+ Tầm quan trọng của công việc này (ảnh hưởng như thế nào đến kết quả sản xuất kinh doanh, việc làm của người khác, tài sản doanh nghiệp…).
+ Yêu cầu về chuyên môn, kinh nghiệm.
+ Tính chất công việc (công việc quản lý, chiến lược hoặc công việc ở vị trí chuyên viên thông thường).
+ Mức độ kết hợp công việc với các phòng ban, đơn vị khác.
+ Điều kiện làm việc (rủi ro nghề nghiệp, môi trường làm việc).
- Xác định hệ số lương dựa trên các đánh giá.
Như vậy, với cách thức trả lương này thì mỗi công việc, mỗi vị trí đều sẽ có một mức lương tương ứng.
Ưu điểm
Ưu điểm của phương pháp này là tạo ra sự tương quan phù hợp về tiền lương giữa các vị trí khác nhau, từ đó mang tới sự cân bằng và cho thấy sự ghi nhận về đóng góp của từng vị trí đối với doanh nghiệp.
Hạn chế
Nhược điểm của phương pháp trả lương này là chưa chú trọng tới thành tích và mức độ hoàn thành công việc. Do đó, để khắc phục điểm này, doanh nghiệp có thể kết hợp thêm hình thức trả lương theo kết quả công việc.
Trả lương theo cá nhân
Đây là hình thức trả lương dựa theo kiến thức, kinh nghiệm, khả năng của cá nhân NLĐ. Cách trả lương này còn được gọi là trả lương theo kỹ năng hay năng lực lao động. Các căn cứ trả lương theo hình thức này bao gồm:
- Theo bằng cấp, học vấn hoặc kinh nghiệm mà NLĐ đã tích luỹ được (thường dùng cho bác sỹ, khoa học, chuyên gia hoặc quản lý trong một số lĩnh vực cụ thể).
- Theo kỹ năng trong công việc (khi nhân sự có một số chứng chỉ, chuyên môn cụ thể…).
Ưu điểm
Ưu điểm của phương pháp trả lương này là giúp doanh nghiệp thể hiện sự coi trọng với nhân sự – những người trực tiếp mang tới giá trị và là tài sản quan trọng để doanh nghiệp phát triển. Chính sách lương này còn khuyến khích nhân sự không ngừng học tập, phát triển bản thân để nâng cao năng lực chuyên môn lẫn hiệu quả công việc.
Đồng thời, chính sách lương này còn tạo nên môi trường làm việc năng động, phát triển con người song hành cùng phát triển kinh doanh và được xem là công cụ quản lý tiềm năng giúp gia tăng lợi thế cạnh tranh về nguồn nhân lực.
Hạn chế
Hạn chế của phương pháp này là gia tăng chi phí, đồng thời đòi hỏi việc doanh nghiệp cần phân tích những kỹ năng cần thiết cho công việc, xác định mức giá phù hợp với kỹ năng mềm và đòi hỏi đội ngũ lao động được đào tạo bài bản, chuyên sâu.
Để trả lương chính xác, công bằng, doanh nghiệp cần có bài kiểm tra đánh giá những kỹ năng, kiến thức của NLĐ. Bên cạnh đó, người SDLĐ cần xác định rõ những kiến thức, kỹ năng không được trả tiền.
Trả theo thời gian
Hình thức trả lương này được căn cứ dựa theo thời gian giờ, ngày, tuần hoặc tháng theo thoả thuận trong hợp đồng (HĐ) lao động. Hình thức trả lương này thường áp dụng đối với người có công việc cố định, NLĐ cần thời gian tích lũy kinh nghiệm, đầu tư để nâng cao chất lượng công việc.
Thời điểm trả lương là định kỳ theo tuần, tháng hoặc theo ngày làm việc đã được thỏa thuận trong HĐLĐ. Người SDLĐ cần tuân thủ theo các quy định về lương tối thiểu. Đồng thời, ngoài mức lương theo giờ đã thoả thuận, nhân viên có thể hưởng lương làm thêm giờ nếu họ làm thêm nhiều giờ hơn so với số giờ đã quy định.
Ưu điểm
Ưu điểm của hình thức trả lương này là: đơn giản, dễ tính, dễ theo dõi. Với hình thức trả lương này, NLĐ không bị áp lực về số lượng sản phẩm, do đó, họ có thêm thời gian để tích lũy kinh nghiệm, sáng tạo và đầu tư cho chất lượng công việc hiệu quả hơn.
Hạn chế
Hình thức này đôi khi dẫn đến hạn chế là NLĐ không nhận được mức thù lao tương xứng với đóng góp của họ trong một thời gian nhất định.
Cách tính lương theo hình thức thời gian (theo ngày) như sau:
Lương tháng = (Lương + phụ cấp)/số ngày công tháng * số ngày công thực tế.
Hoặc
Lương tháng = Lương cố định/số ngày công tháng * số ngày công thực tế + lương phụ cấp.
Trong đó, số ngày công tháng là số ngày làm việc theo quy định, không bao gồm ngày nghỉ.
Với cách tính này, NLĐ có thể tính được thu nhập của mình mỗi tháng, mức thu nhập minh bạch và đơn giản.
Trả theo sản phẩm
Đây là hình thức trả lương dựa theo mức độ hoàn thành sản phẩm hoặc công việc, chất lượng công việc hoặc chất lượng sản phẩm dựa theo định mức lao động và đơn giá đã được người SDLĐ và NLĐ thống nhất.
Cách trả lương này thường áp dụng với những công việc yêu cầu sản xuất khối lượng hàng hoá lớn trong một thời gian cố định. Định kỳ trả lương thường tính theo tháng làm việc của NLĐ. Hình thức trả lương này có cách phân loại như sau:
- Lương theo sản phẩm cá nhân: căn cứ chất lượng, số lượng hoàn thành sản phẩm của một nhân sự trong một đơn vị thời gian làm việc xác định.
- Lương theo sản phẩm nhóm: căn cứ theo số lượng, chất lượng của toàn bộ sản phẩm được nhóm hoàn thành trong một thời gian làm việc.
- Lương theo sản phẩm gián tiếp: là mức lương trả cho nhân sự gián tiếp tham gia hoạt động sản xuất.
- Lương theo sản phẩm có thưởng, có ảnh hưởng: là mức lương trả cho nhân sự theo sản phẩm kết hợp cùng chế độ tiền thưởng trong quá trình sản xuất.
Ưu điểm
Ưu điểm của hình thức trả lương này là tăng cường sự gắn kết của NLĐ với chất lượng công việc và kết quả lao động. Hình thức trả lương này giúp NLĐ tự nâng cao ý thức và trách nhiệm với công việc, từ đó nâng cao năng suất lao động.
Hạn chế
Hạn chế của hình thức tính lương này là đòi hỏi cách tính toán phức tạp hơn, đặc biệt trong trường hợp doanh nghiệp không có quy định rõ ràng về tiêu chí đánh giá sản phẩm.
Đồng thời, cách tính lương này đôi khi khiến NLĐ chạy theo số lượng sản phẩm để đạt chỉ tiêu thay vì tập trung thời gian nâng cao chất lượng sản phẩm và kinh nghiệm làm việc, sáng tạo trong công việc.
Cách tính: Lương = Đơn giá sản phẩm * số sản phẩm.
Trong đó, người SDLĐ cần thoả thuận rõ ràng với NLĐ về đơn giá sản phẩm dựa trên các tiêu chí cụ thể.
Trả lương khoán
Đây là cách tính lương dựa theo khối lượng lẫn chất lượng công việc trong một thời gian cố định. Cách tính lương khoán này thường áp dụng cho những công việc không thể giao theo chi tiết theo bộ phận hoặc theo yêu cầu cụ thể về chất lượng công việc của NLĐ.
Thời điểm trả lương khoán:
- Khi hoàn thành công việc.
- Trả lương tạm ứng nếu thời gian thực hiện công việc kéo dài.
Ưu điểm
Ưu điểm của công việc này là cho phép NLĐ chủ động trong công việc, giúp hoàn thành công việc theo đúng yêu cầu chất lượng. Người SDLĐ cũng thuận lợi hơn khi chọn đơn giá.
Hạn chế
Hạn chế của cách tính lương này là đôi khi người SDLĐ cần phải ứng trước một khoản tiền cho NLĐ. Đồng thời, loại hình công việc này cũng thường phù hợp với những công việc chuyên môn cao.
Cách tính lương này thường được sử dụng trong xây dựng (nhà ở, công trình…). Người SDLĐ cần sử dụng HĐ khoán để thoả thuận về công việc và đưa ra mức thù lao phù hợp.
Cách tính mức lương khoán:
Lương = Tỷ lệ hoàn thành công việc * Lương khoán đã thống nhất.
Trả theo doanh thu
Đây là cách thức trả lương cho NLĐ phụ thuộc vào doanh số đạt được dựa theo mục tiêu doanh thu của doanh nghiệp. Cách tính lương này thường áp dụng cho nhân sự bán hàng hoặc nhân sự kinh doanh.
Các hình thức trả lương theo doanh thu bao gồm:
- Trả theo doanh số cá nhân.
- Trả theo doanh số nhóm.
Một số hình thức trả lương theo doanh thu khác gồm: trả công nợ hoặc trả thưởng.
Ưu điểm
Hình thức trả lương này có ưu điểm là gắn kết lợi ích của nhân viên với lợi ích của doanh nghiệp. Từ đó giúp nhân viên có thêm động lực để nâng cao hiệu quả công việc.
Hạn chế
Cách thức tính lương này đôi khi cũng tạo ra sự căng thẳng giữa nhân viên kinh doanh và gia tăng áp lực công việc.
Trả theo hoa hồng
Tiền hoa hồng là tỷ lệ lương thưởng dựa theo phần trăm doanh thu bán hàng. Thông thường, hoa hồng được tính vào lương thưởng cho nhân sự bên cạnh lương cứng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp có thể lựa chọn hình thức trả lương toàn bộ theo hoa hồng. Hình thức này chủ yếu phổ biến trong lĩnh vực bán lẻ.
Hình thức này gần giống với trả lương theo doanh thu ở cách gắn quyền lợi của nhân viên với hiệu quả công việc và doanh thu bán hàng. Ưu điểm của phương pháp này là khuyến khích nhân viên chốt đơn hiệu quả hơn và tạo ra giao dịch, gia tăng doanh thu.
Hạn chế của phương pháp này là tạo ra môi trường cạnh tranh cho nhân sự, đôi khi dẫn tới căng thẳng hoặc xung đột.
Người SDLĐ cần biết cách thiết lập rõ ràng hướng dẫn về các mức hoa hồng và cách trả hoa hồng sao cho đảm bảo sự công bằng và minh bạch. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể cung cấp thêm các chương trình đào tạo để giúp nhân sự đạt được mục tiêu kinh doanh hiệu quả hơn.
Hình thức trả lương hỗn hợp
Đây là cách trả lương kết hợp nhiều phương pháp khác nhau như: trả theo cá nhân kết hợp trả theo kết quả thực hiện công việc.
Phương pháp này đôi khi được gọi là cách thức trả lương 3Ps:
+ Pay for Position: trả theo chức danh, vị trí công việc.
+ Pay for Person: trả theo năng lực, kinh nghiệm cá nhân.
+ Pay for Performance: trả theo hiệu quả công việc hoặc trả theo doanh thu hoặc trả theo hoa hồng.
Ưu điểm
Hình thức trả lương này được xem là hiệu quả nhất hiện nay và mang lại sự công bằng lẫn tính cạnh tranh trong môi trường lao động, nhất là với những công việc có độ phức tạp cao.
Hạn chế
Hạn chế của cách trả lương này là cách thiết lập quy chế lương phức tạp hơn những các hình thức trả lương khác, đồng thời đòi hỏi doanh nghiệp có quy mô đủ lớn với lực lượng lao động đa dạng.
Phương pháp này cũng đòi hỏi sự đánh giá chính xác về tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống thang lương, bảng lương phù hợp, đi cùng với cách đánh giá hiệu suất công việc minh bạch, công bằng.
Bên cạnh đó, hiện Việc Làm 24h đã có công cụ tính lương gross sang net rất tiện lợi. Người lao động, các ứng viên xin việc có thể dễ dàng truy cập vào trang để quy đổi và chủ động kiểm soát mức lương của mình.
Lời kết
Mỗi doanh nghiệp lựa chọn hình thức trả lương khác nhau phù hợp với điều kiện kinh doanh và dòng tiền của từng doanh nghiệp. Trên đây là những chia sẻ của Việc Làm 24h về các hình thức trả lương chủ yếu cũng như ưu và nhược điểm của từng loại hình.
Việc Làm 24h hy vọng bài viết đã phần nào giúp bạn hiểu về các cách tính lương hiện nay để đảm bảo quyền lợi cho mình.
Xem thêm: Thuế PIT là gì? Hướng dẫn cách tính thuế PIT chi tiết từ A – Z
