Khi bạn có quá nhiều thông tin cần ghi nhớ, kiến thức cần phân loại, lưu trữ hợp lý mà không biết cách thức nào hiệu quả? Hãy dùng sơ đồ tư duy – “tấm bản đồ vạn năng” mang lại nhiều giá trị hữu ích cho con người mà không bao giờ hết hạn sử dụng. Vậy sơ đồ tư duy là gì? Hãy cùng Việc Làm 24h khám phá chi tiết về sơ đồ tư duy ngay dưới đây!
Đôi nét về sơ đồ tư duy
Sơ đồ tư duy là gì?
Sơ đồ tư duy (Mindmap) được biết đến là một phương pháp ghi chép ngắn gọn, nhanh chóng, tận dụng khả năng nghe, nhìn, xử lý và hệ thống hóa thông tin. Mục đích của sơ đồ tư duy là giúp con người tăng khả năng ghi nhận thông tin, hình ảnh vào não bộ một cách nhanh chóng và lưu giữ dài lâu.
Người dùng có thể xem sơ đồ tư duy như một hình thức để ghi nhớ chi tiết, tổng hợp, phân tích mọi vấn đề, lĩnh vực cụ thể nào đó dưới dạng lược đồ phân nhánh.
Về cơ bản, sơ đồ tư duy không bị rập khuôn, khô khan. Bên cạnh khả năng giúp con người ghi nhớ theo trình tự nhất định, sơ đồ tư duy còn giúp con người liên hệ các dữ kiện, kích thích trí não sáng tạo, hứng thú trong học tập và làm việc. Khi sử dụng sơ đồ tư duy, bạn không phải ghi chép dày đặc nội dung. Thông qua các tiêu đề, từ khóa, ký hiệu, hình ảnh hai chiều trong sơ đồ, bạn có thể ghi nhớ một cách tổng thể và chi tiết mọi vấn đề.
Sơ đồ tư duy ra đời từ khi nào?
Vào cuối thập niên 60 của thế kỷ XX, sơ đồ tư duy được sáng tạo và phát triển bởi Tony Buzan. Hiện tại, ông là tác giả của hơn 92 đầu sách được dịch ra trên 30 thứ tiếng, xuất bản khoảng 125 quốc gia. Ban đầu, phương pháp này được xem là cách để học sinh ghi chép lại nội dung bài giảng thông qua việc sử dụng các từ then chốt và hình ảnh tượng trưng. Nhờ đó, việc ghi chép không tốn quá nhiều thời gian, việc ghi nhớ và ôn tập cũng dễ dàng hơn.
Giữa thập kỷ 70, Peter Russell cùng Tony đã lan truyền mạnh mẽ về kỹ xảo giản đồ ý tưởng cho nhiều cơ quan quốc tế. Từ đó, cái tên sơ đồ tư duy nhanh chóng được đông đảo người dùng biết đến.
Ứng dụng của sơ đồ tư duy là gì?
Trong học tập
Nhờ sơ đồ tư duy, giáo viên có thể trình bày các khái niệm, nội dung bài học một cách rõ ràng, trực quan.
Bên cạnh đó, học sinh còn có thể tiếp nhận nội dung bài học một cách tổng quan và chính xác, nâng cao hiệu quả trong học tập.
Học sinh không phải tiếp nhận thông tin một cách thụ động. Thay vào đó, các bạn có thể trình bày nội dung bài học một cách khoa học, dễ hiểu và dễ nhớ.
Việc ghi chép ngắn gọn các ý chính, kết hợp cùng hình ảnh, màu sắc sẽ giúp các bạn chủ động ghi nhớ nội dung nhanh chóng và sâu sắc. Từ đó, sơ đồ tư duy có thể kích thích hứng thú học tập, phát huy tối đa tiềm năng ghi nhớ của bộ não.
Trong công việc
Sơ đồ tư duy thường được sử dụng trong công tác quản lý, giúp cho việc truyền đạt thông tin đến cấp dưới được rõ ràng, mạch lạc và dễ hiểu.
Với vai trò hữu ích, sơ đồ tư duy được xem như một “bản đồ vạn năng” hỗ trợ nâng cao hiệu quả trong công việc như lập kế hoạch, mục tiêu, thuyết trình và nhiều công việc khác.
Đồng thời, sơ đồ tư duy còn có tính ứng dụng cao trong việc quản lý thời gian. Bạn có thể liên kết với công việc và sắp xếp chúng với nhau, đảm bảo tính khoa học. Nhờ đó, mọi công việc sẽ được phân chia và giải quyết hợp lý.
4 loại sơ đồ tư duy phổ biến hiện nay
Sơ đồ tư duy vòng tròn (Circle Map)
Sơ đồ tư duy vòng tròn được tạo ra nhằm mục đích Brainstorm một ý tưởng, chủ đề thông qua việc sử dụng các thông tin mà bạn đã biết. Cấu tạo của Circle Map bao gồm: một vòng tròn lớn bên ngoài và một vòng tròn nhỏ bên trong. Vòng tròn nhỏ sẽ bao gồm chủ đề chính, ý tưởng trung tâm. Còn vòng lớn bên ngoài là không gian diễn đạt dòng chảy ý tưởng, nội dung để làm rõ cho chủ đề chính.
Khi vòng tròn lớn được mở rộng, hệ thống định nghĩa và sự liên kết giữa chúng sẽ phát triển một cách trực quan. Trong đó, bạn có thể diễn đạt bằng bất kỳ loại từ ngữ nào như: danh từ, tính từ hoặc các cụm từ.
Ví dụ: Các bé mẫu giáo thường được hướng dẫn sử dụng Circle Map để ghi nhớ những khái niệm cơ bản như hình dạng, màu sắc. Cụ thể, hình vuông: vòng tròn nhỏ sẽ đặt từ “Hình vuông” và vòng tròn lớn bên ngoài sẽ bao quanh các hình ảnh, đồ vật có hình vuông. Circle Map còn thích hợp cho những đội nhóm mới thành lập để các thành viên có thể hiểu về nhau, phá vỡ rào cản khoảng cách, mở mang ý tưởng.
Sơ đồ tư duy bong bóng (Bubble Map)
Sơ đồ bong bóng được xây dựng nhằm xác định chủ đề chính thông qua các cụm từ cụ thể. Cấu tạo của Bubble Map sẽ bao gồm: vòng tròn trung tâm xuất hiện với các vòng tròn, bong bóng bao quanh tỏa ra nhiều hướng. Mỗi vòng tròn kết nối sẽ chứa đựng tính từ hoặc cụm từ xác định.
Ví dụ: Trong Marketing, Bubble Map được sử dụng để xác định Persona của nhóm đối tượng. Bạn sẽ đưa ra ý tưởng chung của Persona đối tượng tại vòng tròn giữa. Cụ thể: Nam thuộc thế hệ Millennial. Vòng tròn xung quanh sẽ trình bày các tính từ: làm việc độc lập, sống ở nơi nhiều bạn bè,…
Sơ đồ tư duy bong bóng kép (Double Bubble Map)
Double Bubble Map là sự kết hợp của hai sơ đồ bong bóng hay còn được gọi là bong bóng kép, biểu đồ Venn. Sơ đồ này nhằm xác định sự khác biệt và tương đồng giữa hai lĩnh vực, chủ đề. Cấu tạo của sơ đồ bao gồm: hai vòng tròn chứa hai ý chính sẽ nằm ở trung tâm. Điểm giao nhau của hai vòng trong sẽ chứa các điểm tương đồng cần chia sẻ.
Phần còn lại của hai bên hai vòng xác định sự khác biệt. Double Bubble Map thường sử dụng để so sánh các tình huống, nhân vật, các phần của câu chuyện để dễ dàng nắm bắt. Hơn nữa, sơ đồ này còn giúp bạn đối chiếu trực quan, so sánh để có lựa chọn cuối cùng để giải quyết một vấn đề bất kỳ.
Sơ đồ tư duy cây (Tree Map)
Tree Map là sơ đồ dùng để phân loại, sắp xếp thông tin một cách logic, rõ ràng. Cấu tạo của sơ đồ bao gồm: phần trên là tiêu đề chính, phía dưới là các chủ đề phụ. Tiếp theo, bên dưới các chủ đề phụ là những thông tin chi tiết được trình bày thành một danh sách dài để làm rõ chủ đề chính.
Với Tree Map, bạn thường thấy sơ đồ được sử dụng phổ biến trong các bài luận, blog nhằm phác thảo thông tin một cách trực quan, ngắn gọn, dễ hiểu.
Ngoài ra, sơ đồ tư duy còn rất nhiều loại được sử dụng như: sơ đồ luồng (Flow Map), sơ đồ đa luồng (Multi Flow), sơ đồ dấu ngoặc “{“ (Brace Map),… Tùy vào lĩnh vực công việc, mục đích, bạn có thể tìm kiếm và lựa chọn cho mình loại sơ đồ tư duy phù hợp và hiệu quả.
Mách bạn cách xây dựng sơ đồ tư duy hiệu quả và sáng tạo
Sơ đồ tư duy không thể được tạo nên bằng sự ngẫu hứng, bạn cần tuân thủ theo một số nguyên tắc nhất định để đảm bảo sản phẩm hoàn hảo và hiệu quả nhất khi sử dụng.
Giai đoạn 1: Chuẩn bị dụng cụ cơ bản
Để thực hiện vẽ một sơ đồ tư duy thủ công hay sử dụng phần mềm, công cụ online thì bạn cần chuẩn bị chu đáo các dụng cụ, yếu tố cần thiết để tạo nên một sản phẩm đẹp, chất lượng.
Khi lựa chọn vẽ sơ đồ tư duy thủ công, bạn cần chuẩn bị một số dụng cụ cơ bản như sau:
Giấy vẽ: Bạn có thể lựa chọn kích thước giấy to hay nhỏ phụ thuộc vào chủ đề, sở thích cá nhân.
Dụng cụ bút: Bút để vẽ cũng như điền nội dung trong bản sơ đồ tư duy nên chọn loại mực tốt, độ bám của màu chắc chắn, màu sắc không quá mờ nhạt để đảm bảo rõ ràng, chỉn chu cho sơ đồ. Bạn có thể tạo nên điểm nhấn, phân chia các ý trong sơ đồ bằng những loại bút với các màu sắc khác nhau (tối thiểu 3 màu) để dễ nhận biết.
Dụng cụ khác: Tùy vào nhu cầu, khả năng sáng tạo của mỗi người mà bạn sẽ cần sử dụng một số dụng khác để trang trí cho sơ đồ tư duy của mình. Bạn không nên đưa quá nhiều hình vẽ, làm cho bản sơ đồ trở nên rối rắm sẽ rất khó để bạn nắm đầy đủ các nội dung.
Tài liệu: Đây là yếu tố vô cùng quan trọng để tạo nên chất lượng cho sơ đồ tư duy. Trước khi vẽ, bạn nên chọn lọc các ý chính, nội dung cốt lõi thật cô đọng, ngắn gọn để đưa vào bản vẽ nhanh chóng và đảm bảo đầy đủ các ý.
Giai đoạn 2: Tiến hành vẽ sơ đồ tư duy
Bước 1: Hình thành ý tưởng trung tâm
Bất kỳ một bản sơ đồ tư duy nào cũng cần ý tưởng trung tâm (hay còn gọi là Topic) để từ đó triển khai thành các nội dung phụ Đây có thể là chủ đề bạn khám phá, đề bài được giao hoặc ý tưởng mà cá nhân muốn phát triển. Để thực hiện bước này, bạn có thể Brainstorm trước khi bắt đầu đặt bút vẽ.
Ý tưởng hoặc chủ đề cốt lõi của bạn sẽ đặt ở vị trí trung tâm của sơ đồ. Vị trí này sẽ giúp người xem nhận định được ngay chủ đề chính của toàn bộ sơ đồ, thu hút sự chú ý và làm rõ về nội dung bạn muốn mô tả. Không nhất thiết bạn phải đặt Topic ở giữa, tùy theo sáng tạo của bạn mà có thể đặt nó nằm bên trái, bên phải sơ đồ và mở rộng các nhánh lan tỏa từ ý lớn ra nhiều hướng.
Bước 2: Xây dựng các nhánh ý tưởng cấp 1
Dựa vào chủ đề mục tiêu, bạn hình thành nên các nhánh chính bao gồm từ khóa, ý tưởng. Những nhánh ý tưởng cấp 1 này phải bám sát vào chủ đề chính. Bạn lưu ý sử dụng hệ thống những từ khóa ngắn gọn, diễn đạt trọng tâm ý của nội dung đề tài.
Ví dụ: Topic của bạn là “Chiến lược Marketing”, các ý chính đầu tiên bạn cần quan tâm là khách hàng, đối thủ cạnh tranh, các kênh Marketing bạn hướng đến, thiết lập mục tiêu, thông điệp và các vấn đề quan trọng khác trước khi bạn đi sâu vào từng chi tiết nhỏ như mạng xã hội, blog,…
3 nguyên tắc cần tuần thủ khi xây dựng các nhánh tiêu đề phụ của sơ đồ tư duy là gì?
- Sử dụng chữ in hoa, nét vẽ nên dày và đậm, tông màu sáng để làm nổi bật tiêu đề phụ. Tuy nhiên không được quá rực rỡ, làm mờ nhạt đi chủ đề chính của sơ đồ tư duy.
- Tiêu đề phụ không được xa rời nội dung và khoảng cách với chủ đề trung tâm.
- Tiêu đề phụ nên vẽ theo hướng góc chéo, tỏa đều khắp các hướng khác nhau sao cho hài hòa, tránh dồn nội dung vào một góc nào đó trên trang giấy.
Bước 3: Xây dựng các nhánh phụ và những ghi chú
Nhánh phụ hay còn gọi là nhánh thứ cấp. Các nhánh này có nội dung bắt nguồn từ nhánh chính. Bạn sẽ thực hiện phác thảo các ý, nội dung nhỏ và chi tiết để giải thích cũng như bổ sung nội dung nhánh chính.
Đối với nhánh phụ, vì không bị giới hạn về số lượng nên bạn có thể thoải mái sáng tạo, chủ động cân chỉnh các nhánh và nội dung sao cho phù hợp với bố cục chung của toàn bài. Nhánh phụ cũng nên cô đọng nội dung thật ngắn gọn, đầy đủ các ý quan trọng. Ngoài những nội dung điền vào từng nhánh phụ, bạn có thể thêm các ghi chú cần lưu ý.
4 nguyên tắc xây dựng các nhánh phụ
- Dù mục đích vẽ sơ đồ tư duy là gì, bạn cũng nên ưu tiên sử dụng những biểu tượng, hình ảnh, từ khóa liên quan đến nội dung của chủ đề
- Bạn nên thiết kế những hình ảnh và từ khóa trên từng đoạn gấp khúc riêng của nhánh, mỗi gấp khúc chỉ nên đặt tối đa một từ khóa để đảm bảo rõ ràng, tránh thiếu sót nội dung khi quan sát.
- Các nhánh phải được xuất phát từ một điểm và nội dung liên quan đến tiêu đề phụ
- Mỗi nhánh cùng xuất phát từ một ý chia ra thì nên sử dụng chung một màu sắc.
Kết luận
Bạn thấy đấy, sơ đồ tư duy thật sự là một công cụ hữu ích trong mọi lĩnh vực.
Nếu biết cách vận dụng tốt sơ đồ tư duy vào cuộc sống, bạn sẽ ghi nhớ, liên kết thông tin, phát triển ý tưởng một cách hiệu quả. Qua những chia sẻ của Việc Làm 24h, chắc hẳn bạn đã hiểu rõ sơ đồ tư duy là gì cũng như cách thiết lập một sơ đồ tư duy sáng tạo rồi phải không? Chúc bạn có những trải nghiệm tuyệt vời cùng sơ đồ tư duy nhé! Đừng quên theo dõi cả trang Blog Việc Làm 24h để cập nhật những thông tin nghề nghiệp mới nhất.
